Bitki ve Meyve Üretiminde Ozon Kullanımı
Kivi (Actinidia deliciosa L.)’de Ozon Gazı Uygulamasının Hasat Sonrası Kalite Üzerine Etkileri:
Bu araştırmada ozon gazının kivi muhafazası sırasında kalite kayıplarını geciktirmedeki etkileri incelenmiştir. Bu amaçla depolama öncesi, kivi meyvelerine 0.3±0.02 μL L-1 dozundaki ozon gazı dört farklı sürede (6, 12, 24, 48 saat) uygulanmıştır. Uygulama sonrası kiviler 1±1°C sıcaklık ve %80-85 oransal nem koşullarında 6 ay depolanmıştır. Kivi meyvelerinde depolama süresince aylık aralıklarla; ağırlık kaybı, suda çözünür toplam kuru madde (SÇKM), meyve eti sertliği, meyve kabuk rengi (L* a* b*), fruktoz, glikoz, sakkaroz, toplam şeker, tat puanlaması, titre edilebilir asit miktarı, elektrolit sızıntısı ve toplam klorofil miktarı analizleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre 12 saatlik ozon gazı uygulaması; meyve eti sertliği, ağırlık kaybı, titre edilebilir asit miktarı ve SÇKM miktarı bakımından en iyi uygulama olmuştur. Ancak bu uygulama elektrolit sızıntısının artmasına neden olmuştur. Ozon gazı renk üzerinde olumlu ya da olumsuz bir etki oluşturmamıştır. Ozon uygulanan kivi meyvelerinde kontrole göre sakarozun daha yavaş parçalanması nedeniyle ozon uygulamalarının olgunlaşmayı geciktirici etkisinin olduğu söylenebilmektedir.
Kaynakça
• Aguayo E, Escalona VH, Artes F 2006. Effect of Cyclic Exposure to Ozone Gas Onphysicochemical, Sensorial and Microbial Quality of Whole and Sliced Tomatoes. Postharvest Biol. Technol 39:169-177.
• Alexandre EM, Santos-Pedro DM, Brandão TR, Silva CL 2011. Influence of Aqueous Ozone, Blanching and Combined Treatments on Microbial Load of Red Bell Peppers, Strawberries and Watercress. Journal of Food Engineering 105(2): 277-282.
• Ali A, Ong MK, Forney CF 2014. Effect of Ozone Pre-Conditioning on Quality and Antioxidant Capacity of Papaya Fruit During Ambient Storage. Food Chemistry 142:19-26.
Son yıllarda meyve ve sebzelerin taşıma, hasat, işleme depolama ve satış sırasında %30 kadar kayba uğramış olduğu tespit edilmiştir. Bu kayıpların önlenebilmesi için pek çok yöntem geliştirilmiş olup, bunlardan en önemlisi ozon ile işleme tabi tutulmasıdır. Ozon ile işleme tabii tutmak, işletmeler için daha ekonomik, daha etkin ve daha uygulanabilirdir. Ozon yüksek oksidatif etkisi sebebiyle mantar, küf, bakteriler üzerine vegetatif hücrelerin üzerine etkilidir. Ayrıca sporlanmaları önleyerek te etki gösterir. Bu etki tarzı hücrelerde bulunan gliko proteinlere ve glkopeptitlere etki şeklindedir. Ozon yıkama sularında kullanılarak, yada gaz formunda, taze meyve ve sebzelerin muhafaza sürelerini uzatır.
Kuru meyve ve sebzeleri dezenfekte eder. Pestisit ve mikotoksinlleri indirger. Enzim aktivitelerini azaltarak etki gösterir. Burada unutulmaması gereken temel nokta; yüksek dozda uygulama yapılırken içeride canlı olmamamsına özen göstermeliyiz. Fda canlı organşzma seviyesini 0.120 ppm olarak açıklamıştır. Bunun üzerindeki uygulamalar içeride canlı olmadan yapılmalıdır.
Meyve ve sebzelerin ozon ile dezenfekte edilmesi, ozonlanmış su ile yıkama, ozonlanmış hava ile dezenfeksiyon yada ozon atmosferinde depolanma şeklinde yapılabilir.
Ozon sıcaklıkla ters orantılıdır. Yani sıcaklık düştükçe etkisi uzar. Ortamın asidik olması ile etkinliği artar. Ayrıca nem arttıkça etkinliği de artar.
+4 derece de depolanmış saklanmış bulunan çilekler üzerinde yapılan uygulamalarda 0.35 ppm uygulama dozu 20c de yapılırsa çileklerde 4. Günden sonra yumuşamalar olduğu tespit edilmiştir. Buda çileğin nakliyesindeki sorunların bir kısmını ortadan kalkmasını sağlamış, birkaç günlük dayanıklılığını da artırmıştır.
Ozon uygulaması birçok meyvanın doku yumuşamasını geciktirdiği gibi, ağırlık kaybımnı da azaltır.
Kuru incirlerde koliform bakterilerin tamaının naktivasyonunun sağlanması için 0.05 ppm ozon en az 3 saat süreyle uygulanmalıdır. Böylece dayanıklılık artar. Bakteriler yok olur. Fıstıkta 0.01 ppm ozon uygulanması 6 saat süreyle yapılırsa, E.coli ve B. cereus tamamen yok edilir.
Elma, armut ve portakalda yapılan uygulamalarda da olumlu sonuçlar alınmıştır. Ayrıca sofralık üzümdeki yapılan ozon uygulama çalışmaları, zararların yok edilmesi amacıyla, SO2 yerini alabileceğini göstermiştir.
Cherry domateslerde de ozon uygulaması yapılmış, 10 mg/l uygulama dozunun 5-15 dakıka arasında uygulanması Salmonella enderitis üzerinde olumlu sonuçlar vermiştir.
Meyve c-ve sebzelerin ozon ile dezenfekte edilmesi uygulamması, Kurulum maliyeti dışında sadece elektrik sarfiyatı olması sebze ve meyvecilikte dayanıklılık, üretim, sevk, kalite ve maliyet açısından son derece güvenilir bir sistemdir.